پروبیوتیک‌ها (Probiotics) میکروارگانیسم‌های مفیدی هستند که طبق تعریف ارائه شده توسط سازمان خواربار و کشاورزی (Food and Agriculture Organization) / سازمان جهانی بهداشت(World Health Organization) پروبیوتیک‌ها به عنوان «میکروب‌های زنده‌ای که در صورت تجویز به مقدار کافی، برای سلامتی میزبان مفید هستند» معرفی می‌شوند و معمولا از طبقه باکتری‌های اسید لاکتیک (Lactic Acid Bacteria) تشکیل می‌شوند که برای سلامت روده ما مفید هستند.
گونه‌های تشکیل دهنده پروبیوتیک‌ها
پروبیوتیک‌ها نه تنها شامل گونه‌های باکتریایی مثل لاکتوباسیلوس، باسیلوس و بیفیدوباکتریوم، بلکه برخی گونه‌های مخمر مثل مخمرهای جنس ساکارومایسس نیز جزئی از پروبیوتیک‌ها محسوب می‌شوند.
طبق گفته‌ی انجمن علمی بین‌المللی پروبیوتیک‌ها و پری بیوتیک‌ها یا ISAPP (International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics)، پروبیوتیک‌ها را می‌توان تنها توسط چند سویه خاص باکتری‌ها مانند: لاکتوباسیلوس کازئی یا بیفیدوباکتریوم بیفیدوم ارائه کرد.
پروبیوتیک‌ها تشکیل شده از میکروارگانیسم‌هایی عموماً باکتری‌های اسید لاکتیک (LAB) هستند که در دسته‌بندی انجام شده توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده یا FDA (Food and Drug Administration) زیر مجموعه دسته بندی مواد “مواد ایمن (Generally Recognized As Safe) GRAS” قرار می‌گیرند.
باکتری‌های اسید لاکتیک متعلق به شاخه Firmicutes، کلاس Bacilli و راسته Lactobacilles است که با بیش از 50 جنس از شش خانواده و بیش از 300 جنس تشکیل شده‌اند.
علاوه بر این، برای برسی کارایی پروبیوتیک‌ها، سویه‌های میکروبی مورد استفاده در آماده سازی غذا یا مکمل‌ها حاوی پروبیوتیک‌ها باید فواید خود را در میزبان نشان داده و کارایی آن سویه و یا ترکیب سویه‌ها ثابت شده باشند.
فواید استفاده از پروبیوتیک‌ها
میکروبیوم مفید دستگاه گوارش عمدتا از باکتری‌ها و برخی از گونه‌های مخمر مفید تشکیل شده‌اند. امروزه با توجه به فواید بسیار پروبیوتیک‌ها، غذاها و مکمل‌های حاوی پروبیوتیک‌ها بسیار مورد توجه هستند.
پروبیوتیک‌ها با تمایز قائل شدن بین میکروارگانیسم‌های مفید و بیماری‌زا موجود در دستگاه گوارش جاندار با کمک به افزایش گونه‌های مفید و کاهش میکروارگانیسم‌های مضر و پاتوژن‌ها، به طور واضحی به تقویت عملکرد صحیح سیستم ایمنی جاندار کمک می‌کنند.
همچنین پروبیوتیک‌ها به هضم بهتر برخی مواد مانند الیاف و تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیر (SCFAs) کمک می‌کنند.
علاوه بر این، پروبیوتیک‌ها قادر به ساختن ویتامین‌های خاصی هستند که برخی موجودات مانند انسان نمی‌تواند از طریق مکانیسم‌های متابولیسمی خودشان آنها تولید کند، زیرا مسیرهای تولید همه ویتامین‌ها در همه جانداران وجود ندارد. این جانوران باید ویتامین‌های موردنیاز بدن خود که قادر به تولید آن نیستند را از طریق منابع خارجی موجود در جیره غذایی خود تامین کنند.
یکی دیگر از تاثیرات مفید پروبیوتیک‌ها کمک به ترمیم میکروبیوم از دست رفته روده پس از دوره‌های درمان آنتی‌بیوتیکی هستند. قراردادن مکمل‌های پروبیوتیکی و یا غذاهای حاوی پروبیوتیک‌ها در رژیم غذایی به پیشگیری از برخی عفونت‌های شایع روده‌ای و بهبود اختلالات گوارشی ناشی از آن به دلیل سفرهای طولانی و روتین‌های غذایی نامناسب کمک می‌کند.
نتایج استفاده از پروبیوتیک‌ها
طبق نتایج آزمایشات بالینی انجام شده تاکنون به طور کلی مصرف پروبیوتیک‌ها هم در پیشگیری و هم درمان بیماری‌های روده‌ای مانند اسهال ناشی از عفونت و مصرف آنتی‌بیوتیک، بیماری‌های التهابی روده، سندروم روده تحریک‌پذیر، عفونت هلیکوباکتر پیلوری، عدم تحمل لاکتوز، آلرژی و آتوپیک تاثیرگذار است.
شرایط مناسب جهت بهبود کارکرد پروبیوتیک‌ها
یک پروبیوتیک تنها زمانی می تواند تاثیر بگذارد که بتواند در شرایط سخت و اسیدی محیط معده زنده بماند. مهم است که مکمل پروبیوتیکی را انتخاب کنید که حاوی سویه‌های ثابت شده باشد تا طی مسیر لوله گوارش برای رسیدن به روده زنده و سالم بماند. معمولا اعتقاد بر این است که پروبیوتیک‌ها باید در کپسول‌های دارای پوشش روده‌ای (Enteric coated) مصرف شوند تا از پروبیوتیک‌ها در حین عبور از معده قبل از انتشار در روده محافظت کنند. (قرص‌های دارای پوشش روده‌ای (Enteric coated): در این نوع قرص، پوشش قرص در pH اسیدی نامحلول و در pH قلیایی محلول است، لذا این‌گونه قرص‌ها در روده باز می‌شوند. معمولا داروهایی را که در اسید معده تخریب می‌شوند را به این شکل تهیه می‌کنند). شواهد به دست آمده از کشت‌های پروبیوتیک موجود در محصولات تخمیری مانند کفیر و ماست‌های پروبیوتیک نشان می‌دهد که این کپسول‌ها برای سویه‌های پروبیوتیک که انعطافپذیرند و می‌توانند بدون آسیب به فعالیتشان به روده برسند ضروری نیست.
پروبیوتیک ها بسته به شرایط موجود در روده مدت کوتاهی در روده کوچک یا بزرگ قرار می‌گیرند. آنها می‌توانند با رقابت برای منابع غذایی و فضای موجود در روده با میکروارگانیسم‌های مضر و پاتوژن‌ها، باعث از بین رفتن آنها شوند. پروبیوتیک‌ها در طول اقامت خود در دستگاه گوارش جاندار (GIT)، ویتامین ها و اسیدهای چرب کوتاه زنجیر خاصی را تولید می‌کنند که برای سلامت میزبان مفید هستند.
برسی‌های انجام شده
پروبیوتیک‌ها دارای اثرات فیزیولوژیکی کاملاً مستند با مکانیسم قطعی هستند. با این حال، مکانیسم دقیق نحوه عملکرد آنها برای افزایش سلامت و پیشگیری از بیماری‌های مختلف باید بررسی شود. شواهد به دست آمده از آزمایشات بالینی مستند نشان داده است که پروبیوتیک ها به طور بالقوه می توانند اختلالات گوارشی مختلف و سایر اختلالات را کاهش دهند. علیرغم درک ما از برخی مکانیسم‌های مولکولی زیربنای جنبه‌های مفید پروبیوتیک‌ها، هنوز با اثربخشی ثابت شده بالینی در بسیاری از بیماری‌های خودایمنی و التهابی فاصله داریم. علاوه بر این، مطالعات زیادی بر روی مدل حیوانی انجام شده است، بنابراین نیاز فوری به برسی این نتایج در انسان و سایر جانداران وجود دارد. برای آشکارسازی اثربخشی، محدودیت‌ها و ایمنی پروبیوتیک‌ها و تعیین اثرات آنها بر سیستم ایمنی، آزمایش‌های بالینی سازگارتر و تکرارپذیرتر مورد نیاز است. با در نظر گرفتن تمام روش‌های مورد بحث در این بررسی، پروبیوتیک‌ها می‌توانند به راحتی توسط تولیدکنندگان مواد غذایی برای تولید غذاهای کاربردی جدید برای ارتقای سلامت انسان استفاده شوند.
سینوزایم، مکمل سین‌بیوتیکی است که حاوی پروبیوتیک‌های مفید مورد نیاز دستگاه گوارش جانداران همچون دام، طیور، آبزیان، اسب، حیوانات خانگی و… می‌باشد و با اضافه شدن به جیره غذایی این جانداران، تاثیرات مثبت بسیاری بر روی سلامتی و روند تولید آنها خواهد گذاشت.
جمع‌بندی
پروبیوتیک‌ها میکروب‌های زنده‌ای هستند که در صورت تجویز به مقدار کافی، برای سلامتی میزبان مفید هستند. پروبیوتیک‌ها شامل گونه‌های مختلف باکتری و مخمرها مفید (عموماً باکتری‌های اسید لاکتیک (LAB) و مخمر ساکارومایسس) هستند. به طور کلی پس از مصرف مکمل‌ها یا مواد غذایی حاوی پروبیوتیک، میکروارگانیسم‌های زنده پروبیوتیک‌ها با رقابت با میکروارگانیسم‌های مضر و پاتوژن بر سر غذا و فضای موجود در لوله گوارش باعث از بین رفتن آنها شده و همین امر به افزایش ایمنی جاندار کمک می‌کند. از جمله تاثیرات مهم دیگر پروبیوتیک‌ها ترمیم میکروبیوم مفید از دست رفته لوله گوارش جاندار در اثر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و درمان بیماری‌های روده‌ای تاثیرگذار است. پس استفاده از پروبیوتیک‌ها و مصرف آنها به صورت روزانه نه تنها به پیشگیری، بلکه در درمان خیلی از بیماری‌ها نیز موثر می‌باشد. سینوزایم، مکمل سین‌بیوتیکی حاوی پروبیوتیک‌های مفیدی است که سلامتی و افزایش راندمان تولید جانداران مانند دام، طیور، آبزیان، اسب، حیوانات خانگی و… را به همراه دارد.